Het goede leven in de kosmopolis
Is het dromen van geluk als wereldgemeenschap te utopisch of moeten we beter leren dromen? Met spanningen, breuken en tegenstellingen in de wereld lijkt de kosmopolis even urgent als veraf. Onmenselijke schaalvergroting doordat grote vissen kleintjes opslokken, hand in hand met verbrokkeling en polarisering. Beangstigende brandhaarden op het wereldtoneel en vuurtjes tot achter de voordeur. In organisaties leidt de eenzijdige gerichtheid op succescijfers tot stijgende cijfers van burn out, eenzaamheid, pestgedrag en andere symptomen van een angstcultuur. Hierdoor ontstaat er een negatieve spiraal, die de relationele basis van vertrouwen aantast en het wantrouwen naar ‘de’ politiek en ‘het’ management met ‘gedoe’ in organisaties versterkt. De nood aan een verandering lijkt nog nooit zo hoog te zijn geweest; een onhoudbare status quo. Spirituele tradities wijzen op een onderliggende vergiftigende dynamiek van begeerte, agressie en onverschilligheid. Het morele contract tussen mensen staat onder druk door overwoekerende anonieme (AI en ICT) systemen enerzijds en anderzijds wat de filosoof Kunneman het ‘dikke ik’ noemt. Ook idealisme lijkt te zijn verhard in de laatmoderne tijd met gewelddadige acties. Waar is het geweldloos verzet en de pacifistische geest gebleven?
Een tijdsbeeld: spirituele of politieke bevrijding?
In de jaren 1960-1970 raken de straten steeds meer bevolkt met spirituele bewegingen, die het verlossende Aquariustijdperk bezingen. De politiek geëngageerde groepen zien hierin een naïef idealisme. In plaats van de wereld te verbeteren door vreedzame sit-ins met wierookdampen, flower power, meditatie, mantra’s reciteren en andere wijsheid uit het oosten, geloven zij in actievoeren voor de ‘derde wereld’ en het milieu, en het boycotten van producten uit landen met ‘foute’ regimes. De gewraakte religieuze en spirituele fenomenen van de New Age-achtige bewegingen getuigen in hun ogen van wereldvreemdheid, die door machtshebbers misbruikt kan worden. Daartegen dient de strijd gericht te zijn voor maatschappelijke vrijheid, volgens het links idealisme, in plaats van de a-politieke weg van innerlijke bevrijding door ‘zelfrealisatie’.
Aquarel Greg Suffanti
In de 21e eeuw is het landschap veranderd en complexer geworden: met commerciële motieven die de spirituele groeimarkt overvleugelen. De mate van geweld, oorlogen en conflicten, die de wereldvrede bedreigen, de klimaat- en andere crises in alle maatschappelijke sectoren, maken een vooringenomenheid met eigen spirituele groei bijna ongepast narcistisch. Levenskunst mag zich verheugen in een brede belangstelling. Mindfulness trainingen zijn booming en er is een wildgroei aan spirituele en lifestyle producten in de beleveniseconomie. Voor het individu welkome pleisters op de wonden van het leven. Als collectief antwoord op de existentiële nood lijkt ‘de markt van welzijn en geluk’ zelf veeleer een symptoom van wat de Canadese filosoof ‘de malaise van de moderniteit’ heeft genoemd. De afbrokkelende wereldorde kun je ook zien als een schreeuw om nood: een nood aan spiritueel geworteld engagement en natuurlijke wijsheid. Zouden we uit de oude wijsheid ingrediënten kunnen sprokkelen voor het bouwen aan een wereldgemeenschap?
Oude wijsheid voor de kosmopolis?
Aquarel Greg Suffanti
Amor Fati is de mythische lijfspreuk van de klassieke levenskunst en betekent een buiging te maken voor het levenslot, in plaats van zich ertegen verzetten. Het afwijzen van wat onwelgevallig is — tegenvallende winsten, de dood, pijn en ziekte, enzovoort — kenmerkt de moderne samenleving; reden waarom wij de oude wijsheid van Amor Fat revitaliseren: met medemenselijkheid en compassie als basale waarden uit wijsheidstradities in alle windstreken! Echter, we hebben aan huidige contexten aangepaste en aansprekende vormen nodig om de universele boodschap van liefde in praktijk te brengen, want:
Hoe komt het dat (religieuze en spirituele) wijsheidstradities een boodschap van universele liefde verkondigen en dat er toch, soms uit kwade maar vaak uit beste bedoelingen, steeds strijd om het eigen gelijk ontstaat met (symbolisch) geweld?
Als we deze boodschap niet leerstellig, maar als levenskunst opvatten, roept ze ons op tot een wending in levenshouding. Een hedendaagse, uit Korea afkomstige en in Duitsland werkzame filosoof, ziet de klassieke levenshouding als van grote waarde voor actuele contexten. Hij benoemt dit als een houding van het laten-zijn in tegenstelling tot de prestatiecultuur en innovatiedrang:
Het ceremonieel van de inactiviteit betekent: wij doen wel wat, maar om niets. Dit om-niets, deze vrijheid van doel en nut vormt de essentie van de inactiviteit. Het is de basisformule van het geluk.
Han, Byung-Chul (2014). De vermoeide samenleving. De transparante samenleving. De terugkeer van Eros. Amsterdam, Uitgeverij Van Gennip, p.14.
Op de Gulden Snede als digitale ontmoetingsplek laten we oude wijsheid met actuele vragen en behoeften samenkomen, elk jaar rond een ander thema! De actualisering van het klassieke motto van levenskunst Amor Fati,staat in het teken van het 2024 thema “Wereldburgerschap” en is de naam van het intercultureel verrijkte bordspel voor levenskunst voor de kosmopolis met mythisch-filosofische wijsheid uit alle windstreken.
